քիմիա

Ֆոսֆորը բնության մեջ տարածված քիմիական տարր է. երկրակեղևում տարածվածությամբ զբաղեցնում է 13-րդ տեղը: Առաջացնում է ապատիտների և ֆոսֆորիտների խոշոր կուտակումներ, որոնք ֆոսֆորի և նրա միացությունների ստացման հումքն են: Հայտնի է ֆոսֆորի ավելի քան 180 միներալ (հիմնականում՝ ֆոսֆատներ: Ֆոսֆորը տարբեր պայմաններում դրսևորում է տարբեր՝ օքսիդացնող կամ վերականգնող հատկություններ: Առաջացնում է մի շարք տարաձևություններ (ալոտրոպ ձևափոխություններ), որոնք միմյանցից տարբերվում են մոլեկուլում ատոմների թվով և նյութի բյուրեղական ցանցի կառուցվածքով: Սպիտակ ֆոսֆորը բնորոշ հոտով, անգույն, մոմանման, թունավոր նյութ է, ստացվում է ֆոսֆորի գոլորշիները սառեցնելիս: Հալման ջերմաստիճանը 44,1^օC է, եռմանը՝ 280,5^օC: Օդում (40^օC) ինքնաբռնկվում է (պահում են ջրի տակ): Տաքացնելիս (250–300^օC) դանդաղ փոխարկվում է կարմիր ֆոսֆորի: Վերջինս առաջացնում է բյուրեղական մի քանի ձևափոխություններ: Մթության մեջ կարմիր ֆոսֆորը չի լուսարձակում և գրեթե թունավոր չէ: Սպիտակ ֆոսֆորը ճնշման տակ (մոտ 15 հզ. մթն) տաքացնելիս (200–220^օC) փոխարկվում է սև ֆոսֆորի (նման է գրաֆիտին, կիսահաղորդիչ է):Ֆոսֆորը հայտնաբերել է համբուրգցի ալքիմիկոս Գ.Բրանդը՝ ավելի քան 300 տարի առաջ: Այդ երկնագույն լուսարձակող «սառը կրակը» Բրանդն անվանեց ֆոսֆոր (հունարեն «ֆոս»՝ «լույս», և «ֆորոս»՝ «կրող», բառերից): XIX դարում հայերը գործածել են ֆոսֆորի «լուսածին» անունը: Նոր նյութի այս զարմանալի՝ սառը լույս արձակելու հատկությունը Բրանդը, այնուհետև նաև ուրիշներ, օգտագործեցին որպես հարստանալու միջոց. բազմաթիվ այցելուներ փող չէին խնայում այդ հրաշքը տեսնելու համար: Ֆոսֆորի տարրական բնույթը 1783 թ-ին բացահայտել է ֆրանսիացի քիմիկոս Ա. Լավուազիեն:Ֆոսֆորը հիմնականում օգտագործում են ֆոսֆորական թթու և նրանից ֆոսֆորական պարարտանյութեր ու այլ ֆոսֆատներ ստանալու համար: Սպիտակ ֆոսֆորն օգտագործվում է հրկիզող և ծխարձակ արկեր ու ռումբեր պատրաստելու համար, կարմիր ֆոսֆորը՝ լուցկու արտադրության մեջ: Ֆոսֆորն օգտագործվում է նաև մետաղաձուլության մեջ: Սպիտակ ֆոսֆորը և ֆոսֆորի միացություններից շատերը (հատկապես՝ ֆոսֆորօրգանական միացությունները) թունավոր են: Ֆոսֆորն օրգանիզմումՌուս գիտնական Ա.Ֆերսմանը ֆոսֆորն անվանել է «կյանքի և մտքի տարր», որովհետև այն հայտնաբերվել է կանաչ բույսերի բոլոր օրգաններում՝ ցողուններում, արմատներում, տերևներում, ամենից շատ՝ պտուղներում ու սերմերում: Այսպիսով, բույսերը կուտակում են ֆոսֆորը, ապա մատակարարում մարդկանց ու կենդանիներին: Ֆոսֆորի օրգանական միացությունների պարունակությունը մարդու արյան մեջ զգալիորեն փոփոխվում է, իսկ անօրգանական ֆոսֆորինը հաստատուն է (3–5,5 մգ %): Վերջինիս պարունակությունը մեծանում է կաթնային սննդակարգի, երիկամների որոշ հիվանդությունների, շաքարախտի, ակրոմեգալիայի, ադիսոնյան հիվանդության և այլ դեպքերում: Մարդու օրգանիզմում գրեթե բոլոր կարևորագույն ֆիզիկական շարժընթացները կապված են ֆոսֆորօրգանական նյութերի փոխակերպման հետ: Մարդու օրական պահանջը 1–1,2 գ է (երեխաներինը՝ ավելի շատ): Օրգանիզմի համար ֆոսֆորի աղբյուր են կաթը, կաթնամթերքը, միսը, ձուկը, ձուն և այլն: Հասուն մարդու օրգանիզմում ֆոսֆորի քանակը 670 գ է (մարդու զանգվածի մոտ 1%-ը). այն անհրաժեշտ է ոսկրագոյացման և էներգիական փոխանակության համար: Ֆոսֆորի 90 %-ը գտնվում է կմախքում (ոսկրերում և ատամներում), մնացածի հիմնական մասը՝ բջիջներում, 1%-ը՝ արտաբջջային հեղուկներում:Բնության մեջ ֆոսֆորը (ինչպես և կենսական նշանակություն ունեցող մյուս տարրերը) շրջապտույտ է կատարում: Բնահողից այն կլանում են բույսերը, բույսերից տարրն անցնում է մարդու և կենդանիների օրգանիզմներ, այնուհետև վերադառնում է բնահող: Գյուղատնտեսական համաշխարհային բերքն ամեն տարի իր հետ դաշտերից հեռացնում է ավելի քան 3 մլն տ ֆոսֆոր: Հետևաբար, կայուն բերք ստանալու համար այդ պակասորդն անհրաժեշտ է շարունակաբար լրացնել: Այդ նպատակով ֆոսֆորիտային հանքաքարի համաշխարհային ամենամյա արդյունահանումը կազմում է ավելի քան 100 մլն տ: ՀՀ-ում ֆոսֆորով հարուստ հանքաքարեր կան Կոտայքի մարզում:

քիմիա

Ինչ է ուսումնասիրում քիմիան,ինչ բնագիտական գիտություններ գիտեք

Քիմիան ուսումնասիրում է նյութերը ,նրանց կառուցվածքը,բաղադրությունը ,կիրառումը։

Մարմին,նյութ,բերել օրինակներ

Մեզ ջրջապատող բոլոր իրերը մարմիններ են ,օրինսկ ՝սեղանը , համսկարգիչը , գիրք և այլն:

Պարզ և բարդ նյութեր,բերել օրինակներ

Պարզ նյութեր — թթվածինը ,ազոտ ,ծծում ,երկաթ և այլն :

Բարդ նյութեր —

Ֆիզիկական,քիմիական երևույթներ,բերել օրինակներ

իմիական երևույթները այն երևույթներն են ,որոնց ժամանակ փոխվում է նյութ բաղադրությունը ,մի նյութից առաջանում է երկու կամ ավելի նյութեր ,օրինակ ՝երկաթի ժանգոտելը ,վառելիքի այրվելը քիմիական երևույթներ են :

Ֆիզիկական երևույթները այն երևույթներն են ,որոնց ժամանակ չի առաջանում նոր նյութ ,այլ փոփոխվում է նրա ձևը ,չափսը ,վիճակը ,օրինակ ՝ մոմի հալչելը ,անձրևի գալը ֆիզիկական երևույթներ են :

Սահմանել մոլեկուլ,ատոմ հասկացողությունները,ատոմի բաղադրությունը

Ատոմը նյութի անբաժանելի մասն է:Ատոմ բառը հունարենից թարգմանաբար նշանակում է անբաժանելի :Ֆիզիկական երևույթների ժամանակ ,և` ատոմները , և`- մոլեկուլները պահպանվում են , իսկ քիմիական ռեակցիաների ժամանակ մոլեկուլները քայքայվում են , իսկ ատոմները պահպանվում են : Դրա համար ատոմը քիմիապես անբաժանելի մասնիկ է : Ատոմները միանալիս առաջացնում են մոլեկուլներ :

Հարաբերական ատոմային,մոլեկուլային զանդված

Հարաբերական ատոմային զանգվածը ցույց է տալիս, թե մեկ ատոմի զանգվածը քանի անգամ է մեծ զ.ա.մ.-ից: Հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը ցույց է տալիս, թե քանի անգամ է մեկ մոլեկուլի զանգվածը մեծ զ.ա.մ.-ից:

Տարրերի առաջին դասակարգումը,ինչպես է ստեղծվել պարբերական համակարգը

Բոլոր տարրերը բաժանվեցին երկու հիմնական խմբեր ՝ մետաղներ և ոչմետաղներ :

Այս դասակարգումը թերի էր ,որովհետև գտնվեցին տարրեր ,որոնք ունեին և մետաղական և ոչ մետաղական հատկություններ :

Բոլոր մետաղներից առանձնացրեցին և հավաքեցին ակտիվ մետաղները,որոնք կոչվեցին ալկալիական մետաղներ :Ամենակտիվ ,ոչմետաղները կոչվեցին հալոգեններ ,որը թարգմանվում է աղածին:Երրորդ խումբը ազնիվ կամ իներտ գազերն են ՝հելիում,նոն,արգոմ,կրիպտոն և այլն…

Կարգաթիվ,ինչ է ցույց տալիս տարրի կարգաթիվը

Կարգաթիվը ցույց է տալիս պրոտոնների, էլեկտրոնների թիվը և նեյտրոնների լիցքը:

Քիմիական տարերի անվանումների առաջացումը

1789 թվականին Անտուան Լորան Լավուազիեն«Քիմիայի տարրական դասընթացում» նոր քիմիայի պատմության մեջ առաջին անգամ ներկայացնում է քիմիական տարրերի ցանկը (պարզ մարմինների աղյուսակը), որոնք բաժանված են մի քանի տիպերի։ Լավուազիեն առաջին անգամ քիմիական տարրերի հետ նույնացրել է մի շարք պարզ նյութեր (այդ թվում՝ թթվածին, ազոտ, ջրածին, ծծումբ, ֆոսֆոր, ածուխ և այդ ժամանակ հայտնի բոլոր մետաղները)։ Տարրերի թվում ներառվել են լույսը, ջերմածինը և «աղածին հողախառն նյութերը» (կալցիումի, մագնեզիում դժվար տարրալուծվող օքսիդներ և այլն)։ Տարրերի տվյալ հայեցակարգն ընդունված է անվանել էմպիրիկ-վերլուծական, քանի որ Լավուազիեն որպես տարրի որոշման չափանիշ ընտրել է փորձը և միայն փորձը՝ կատեգորիկ կերպով մերժելով ոչ էմպիրիկ մյուս բոլոր դատողություններն ատոմների և մոլեկուլների մասին, որոնց ինքնին գոյությունը հնարավոր չէ հաստատել փորձնական ճանապարհով։

Ջոն Դալթոնի շնորհիվ 19-րդ դարի սկզբին քիմիայում գերիշխող է դարձել ատոմամոլեկուլային վարկածը, որը քիմիական տարրը դիտարկում է որպես ատոմների առանձին տեսակ և մատնանշում պարզ և բաղադրյալ նյութերի բնույթը՝ որպես կազմված համապատասխանաբար նույն կամ տարբեր տեսակի ատոմներից։ Դալթոնն առաջին անգամ նշել է ատոմային զանգվածը՝ որպես տարրի կարևոր հատկություն, որը որոշում է նրա քիմիական բնույթը։ Իյոնս Յակոբ Բերցելիուսի ու նրա հետևորդների ջանքերի շնորհիվ բոլորովին ստույգ որոշվել են հայտնի քիմիական տարրերի ատոմային զանգվածները։ 19-րդ դարի կեսերը նշանավորվել են մի ամբողջ շարք նոր քիմիական տարրերի հայտնաբերմամբ։ 1860 թվականին Կարլսրուեում կայացած քիմիկոսների միջազգային համագումարում ընդունվել են մոլեկուլի և ատոմի սահմանումները։

Քիմիա

Քիմիա

Գործնական աշխատանք .Ծանոթացում պարզ և բարդ նյութերի հետ, մետաղների և ոչ մետաղների մոդելների հավաքում:
Ներքոբերյալ նյութերը `H₂, HCl, O₂, H₂O, N₂, Na, NH₃, CH₄, P₄, S₈, NaCl, Fe, H₂SO₄ դասակարգեք պարզ և բարդի, անվանեք և լրացրեք աղյուսակԱղյուսակ.

Պարզ նյութեր	Բարդ նյութեր
H₂ — ջրածին	HCl — աղաթթու
O₂ — թթվածին	H₂O — ջուր
N₂ — ազոտ	NH₃ — ամոնիակ
P₄ — ֆոսվոր	CH₄ — մեթան
S₈ — ծծումբ	NaCl — նատրիքլոր
Na — նատրիում	H₂SO₄ — ծծմբական թթու
Fe — երկաթ

Отправить по электронной почте Написать об этом в блоге Опубликовать в Twitter Опубликовать в Facebook

դուրս բերել պարբերական աղյուսակից H, A, R, S, C, M, N, B

H — ջրածին

He — հելիում

Hf — հաֆենիում

Hg — սնդիկ

Hs — հասիում

Ho — հոլմիում

Ai — ալյումին

Ar — արգոն

As — արսեն

Ag — արծաթ

Au — ոսկի

At — աստաթ

Ac — ակտինիում

Am -ամերիցիում

Rb — ռուբիդիում

Ru — ռութենիում

Rh — ռոդիում

Re — Ռենդիում

Ra — ռադիում

Rf — ռեզերֆոդիում

S — ծծումբ

Si — սիլիցիում

Se — սելան

Sr — ստրոնցիում

Sn — անագ

Sb — անտիմոն

Sg — սիբորգիում

Sm — սամարիում

Ci — քլոր

Ca — կալցիում

Cr — քրոմ

Co — կոբալտ

Cu — պղինձ

C — ածղածին

Cd — ակդմիում

Cs — ցեզիում

Ce — ցերիում

Cm — կյուրիում

Cf — կալիֆորնիում

Mg — մազեզիում

Mn — մանգան

Mo — մոլիբդեն

Mt — մեյտներիում

Md — մենդելիում

Ne — նեոն

Na — նատրիում

Nb — նիոբիում

No — նոբելիում

Nd — նոդիում

Ni — նիկել

Be , B, Br, Ba, Bi, Bh, Bk,

O, Os

քիմիա

№	Քիմիական տարրերիհայերենանվանումը	Քիմիականտարրերիլատիներենանվանումը	Լատինականանվան արտա- սանությունը	Քիմիականնշանը	Քիմիականնշանիարտասանու-թյունը
1	Թթվածին	Oxygenium	Օքսիգենիում	O	O
2	Ջրածին	Hydrogenium	Հիդրոգենիում	H	Հաշ
3	Ազոտ	Nitrogenium	Նիտրոգենիում	N	Էն
4	Ածխածին	Carboneum	Կարբոնեում	C	ցե
5	Ֆոսֆոր	Phosphorus	Ֆոսֆորուս	P	Պէ
6	Ֆտոր	Fluorum	Ֆլուորում	F	Ֆտոր
7	Յոդ	Jodum	Իոդում	J	Յոդ
8	Կալիում	Kalium	Կալիում	K	Կալիում
9	Բրոմ	Bromum	Բրոմում	Br	Բրոմ
10	Սիլիցիում	Silicium	Սիլիցիում	Si	Սիլիցիում
11	Նատրիում	Natrium	Նատրիում	Na	Նատրիում
12	Կալցիում	Calcium	Կալցիում	Ca	Կալցիում
13	Բարիում	Barium	Բարիում	Ba	Բարիում
14	Ալյումին	Aluminium	Ալյումին	Al	Ալյումինիում
15	Երկաթ	Ferrum	Ֆեռում	Fe	Ֆեռում
16	Ծծումբ	Sulphur	Սուլֆուր	S	Սուլֆուր
17	Պղինձ	Cuprum	Կուպրում	Cu	Կուպրում
18	Ոսկի	Aurum	Աուրում	Au	Աուրում
19	Քլոր	ChIorum	Քլորում	Cl	Քլոր
20	Մագնեզիում	Magnezium	Մագնեզիում	Mg	Մագնեզիում
21	Արծաթ	Argentum	Արգենտում	Ag	Արգենտում
22	Մանգան	Manganum	Մանգանում	Mn	Մանգանում
23	Ցինկ	Zincum	Ցինկում	Zn	Ցինկում
24	Կապար	Plumbum	Պլյումբում	Pb	Պլյումբում
25	Սնդիկ	Hydrargyrum	Հիդրարգիրում	Hg	Հիդրարգիրում

Քիմիա

Ջուր, անօրգանական միացություն, ջրածնի օքսիդ, քիմիական բանաձևը՝ Н₂O։ Ջուրը բնության ամենատարածված նյութն է, բնության մեջ հանդիպում է պինդ, հեղուկ, գազային վիճակներում։ Կազմում է կենդանի օրգանիզմների բաղադրության 2/3 մասը։

Քիմիական հատկություններ

1.Ջուրը ամֆոտեր միացություն է, ունի դիսոցման շատ փոքր աստիճան (10⁻⁹)H₂Օ⇌H⁺+ OH^— կամ HՕH+HOH⇌H₃Օ⁺+ OH^—

2.Փոխազդում է մետաղների հետ.

ակտիվ մետաղներ (նատրիում, կալցիում)՝

2Na+2H₂O=2NaOH+H₂↑Ca+2H₂O=Ca(OH)₂+H₂↑

պակաս ակտիվ (ցինկ, երկաթ)՝

Zn+H₂O=ZnO+H₂↑3Fe+4H₂O=Fe₃O₄+4H₂↑

պասիվ մետաղների հետ ջուրը չի փոխազդում։

3.Փոխազդում է ակտիվ մետաղների օքսիդների հետ.K₂O+H₂O=2KOHBaO+H₂O=Ba(OH)₂

4.Փոխազդում է թթվային օքսիդների հետ (բացի SiO₂)SO₃+H₂O=H₂SO₄P₂O₅+3H₂O=2H₃PO₄

5.Հաստատուն հոսանքի ազդեցությամբ քայքայվում է.{\displaystyle ~\mathrm {2H_{2}O{\xrightarrow {NaOH^{\circ }}}\ 2H_{2}+O_{2}\uparrow } } $~\mathrm{2H_2O\xrightarrow{NaOH^\circ }\ 2H_2 +O_2\uparrow}$

6.Առաջացնում են բյուրեղահիդրատներnH₂O+H₂SO₄=H₂SO₄ • nH₂OCuSO₄+5H₂O=CuSO₄ • 5H₂ONa₂CO₃+10H₂O=Na₂CO₃ • 10H₂ONa₂SO₄+10H₂O=Na₂SO₄ • 10H₂O

Այն միացությունները, որոնք ջուր են միացնում, կարող են ծառայել որպես չորացնող նյութեր գազերի համար (P₂O₅, CaO, BaO խոնավածուծ են)։

7.Ուժեղ տաքացնելիս փոխազդում է ոչմետաղների հետ.C+H₂O=CO+H₂ (ջրագազ)

8.Որոշ աղեր ջրային միջավայրում հիդրոլիզվում են.Na₂CO₃+2H₂O=2NaOH+H₂CO₃MgS+2H₂O=Mg(OH)₂+H₂S

Շատ պինդ նյութեր ունեն ներքին կարգավորված դասավորություն։ Երբ նրանք վերածվում են հեղուկի, այդ դասավորությունը խախտվում է, և մոլեկուլների միջև հեռավորությունը մեծանում է։ Տաքացնելիս այդ հեռավորությունն ավելի է մեծանում, մինչև, ի վերջո, մոլեկուլներն այնքան են հեռանում, որ նյութը վերածվում է գազի։ Երբ ջուրը սառեցվում է մինչև 4 °C կամ սառը ջուրը տաքացվում է մինչև 4 °C նրա մոլեկուլների փոխադարձ դասավորությունը դառնում է առավել խիտ, այնպես որ նրանք զբաղեցնում են ամենափոքր ծավալը։ Այսինքն՝ այդ ջերմաստիճանում ջուրն ունի ամենամեծ խտությունը։

դաս 1

Ինչ է ուսումնասիրում քիմիան,քիմիայի ուսումնասիրման ոլորտները

Քիմիաի դա բնագիտական գիտություն է, որը ուսումնասիրում է նյութերը դրանց բաղադրությունը, կառուցվածքը, հատկություներ,տարածվածությունը և կիրառւոմը։

Ինչպիսի բնագիտական գիտություններ գիտեք

Ֆիզիկա ,քիմիա անություն,աշխարհագրություն,ասղագիտություն ։

Ինչ է նյութը և մարմինը

մեզ շրջապատող բոլոր աաառարկանները կոչվում են ֆիզիկական մարմիններ։